روزهایی در تقویم هست که باید فرا برسند تا ما یاد آن روز بیفتیم. یعنی اگر نبودند احتمالا همان یادِ یک روزه هم برایشان اتفاق نمیافتاد. هفدهم مرداد در تقویم ما نامگذاری شده به نام روز خبرنگار؛ روزی که یکی از خبرنگاران عرصه خبر در آن به شهادت رسید.
راستا نیوز/ عاطفه جوادی :هفدهم مرداد که میرسد اگر خبرنگار باشی یادت میافتد که چه قدر حرف داری؛ حرفهایی که البته در طول این سالیان نه چندان دراز به کرات گفته شدهاند، حرفهایی که تقریبا همه میدانند و در عین حال انگار هیچ کس نمیداند. بارها و بارها گفتیم و بارها و بارها همانهایی که باید بشنوند و کاری کنند خود را به کوچه علی چپ زدند و باز خبرنگاران ماندند و انتظار فرج از 17 مرداد دگر.
خلاصه کنیم حرفهایمان را و خیال هم صنفیهای خودمان و مسوولان امر را راحت کنیم. دیگر قصد گفتن حرفهایی که راه به جایی نمیبرد نداریم.
امروز روز که عصر، عصر تکنولوژی است و دنیا تا سر حد دهکده جهانی کوچک شده است خبر و خبررسانی نیز شکل و شمایلش تغییر پیدا کرده است. دیگر مثل آن روزها که تازه روزنامه آمده بود یا رادیو و تلویزیون برای مردم حکم جعبه جادو را داشت نیست. امروز مردم در آن واحد و در کمترین زمان ممکن از خبرهای سرتاسر جهان مطلع میشوند، نظر میدهند، تحلیل میکنند و خودشان خبرها را انعکاس میدهند.
هم سرعت بالای انتشار اخبار در کمترین زمان ممکن و هم گستردگی تعداد افرادی که به خبرها چه در فضای مجازی و چه در فضای حقیقی دسترسی دارند نگرانیهایی را در حوزه خبر و تولیدکنندگان اخبار با خود به همراه میآورد و دقیقا همین جا است که جایگاه خبرنگار و ژورنالیست جایگاه حساسی میشود.
سرعت، دقت و مهمتر از همه صحت و صداقت میشود مهتمرین مولفه های یک خبرنگار حرفهای؛ خبرنگاری که بتواند آن چه وجود دارد را درست ببیند و همان را بر اساس واقعیات به مخاطب انتقال دهد و علاوه بر اینها بتواند با قدرت تجزیه و تحلیلش درصدد آگاهیبخشی و روشن شدن موضوعاتی که از دید عوام پنهان هستند برآید.
اما به راستی خبرنگاران ما چه قدر منطبق با این مولفه ها هستند؟ خبرنگاران ما چه قدر بر اساس واقعیات موجود حرکت میکنند و چه قدر توانسته اند در آگاهی بخشی به مردم موثر واقع شوند؟ عملکرد این تعداد بالای روزنامه ها، سایت ها، خبرگزاری ها و پایگاه های خبر چه طور بوده است؟
نکته مهم این که با توجه به اهمیت جایگاه خبر تعداد کثیر خبرنگاران که در چند سال اخیر چه به صورت آکادمیک و چه به صورت تجربی پا به وادی خبر گذاشته اند بر اساس چه معیاری صورت میپذیرد؟
رسانههای همگانی استان متولی و تشکیلات منسجمی ندارند
حبیباله بهرامی در این باره معتقد است: رسانههای همگانی استان از مطبوعات گرفته تا خبرگزاریها و پایگاههای خبری متولی و تشکیلات منسجمی ندارند و هر کدام ساز خود را مینوازند! هر چند که گوش کسی هم بدهکار نیست و به آسانی میتوان با شکایت از رسانهها گوش خبرنگار را پیچاند!
این روزنامهنگار خاطرنشان کرد: اگرچه مطبوعات بدون گرفتن مجوز اجازه چاپ شدن ندارند؛ به لطف بیخیالی برخی مسوولان عدهای کاسبکار بدون هماهنگی یا با هماهنگی صاحبان رسانههای کشوری یا استانی با نگارشهایی بسیار ضعیف و خارج از اصول روزنامهنگاری نسبت به چاپ ویژه نامههای تبلیغاتی و رنگارنگ اقدام و جیبهای خود را سبز میکنند و جالب این که نه تنها مورد مواخذه و انتقاد قرار نمیگیرند که مورد احترام هم قرار میگیرند!
حرفهای که به امان خدا رها شده
بهرامی عنوان کرد: به راستی این میزها و صندلیها چه قدر جاذبه دارند که اجازه نظارت، بررسی و پیگیری برخی خلافکاریها را نمیدهد و اصولا تا شکایتی صورت نگیرد کسی کاری به دلالان وادی رسانههای مکتوب ندارد!؟ البته این مورد درباره برخی سایتها و پایگاههای بیشناسنامه هم صدق میکند. هر چند برخی از شناسنامهدارها مانند برخی بیشناسنامهها کاری به توسعه استان، ایجاد اشتغال و استفاده از نیروهای بومی در کارها و حمایت از سرمایهگذاران ندارند و تنها منافع شخصی را مد نظر دارند و به راحتی خبرها، گزارشها و تیترهای خود را به فروش میرسانند. قیمتاش هم مهم نیست. مهم آن است که هم چرخ حرفهاش بچرخد و هم چرخ خریدار خبر و تیتر! حرفهای که به امان خدا رها شده و هر کاسبکاری به آسانی میتواند با راه انداختن یک سایت چند صد هزار تومانی پول پارو کند!
این بار کج نه تنها به سرمنزل مقصود نمیرسد بلکه…
سردبیر روزنامه توسعه جنوب تاکید کرد: بنده عقیده دارم به جز چند خبرگزاری و پایگاه خبری که برخی از آنها هم جانبدارانه حرکت میکنند و با یک اشاره میتوانند پنبه برخی از دستگاهها را بزنند تا منافعشان را تامین کنند و چند روزنامه و هفتهنامه که بیشتر منافع مردم و توسعه استان را مد نظر دارند تا پر کردن جیبهای شان در کل ارزیابیام از رسانههای استان منفی است و معتقدم این بار کج نه تنها به سرمنزل مقصود نمیرسد که جایگاه خبرنگاران و تلاشگرانی را هم که صادقانه دارند در این رسانهها فعالیت میکنند تضعیف میکنند.
گلیم چه کسی را آب با خود خواهد برد!؟
وی تصریح کرد: متاسفانهتر این که متولیان ما و تشکیلات خانه مطبوعات هم در 10 سال گذشته جز ادعا و منم منم کردنها عملکرد قابل قبولی نداشتند. البته با این روندی هم که امروزه دارند پیش میروند کاری از پیش نخواهند برد و فقط اهالی رسانهها را سرکار میگذارند!
این منتقد با بیان این که وحدت، انسجام، برادری و دوستی، همکاری و همدلی و همزبانی در باطن رسانههای ما وجود ندارد و عشق و دوستی تنها بر سر زبانها است اظهار داشت: بیشتر ما میخواهیم گلیم خود را از آب بیرون بکشیم و کاری نداریم که گلیم چه کسی را آب با خود خواهد برد!
بهرامی یادآوری کرد: برخی از رسانههای همگانی ما در کپی کردن خبرها و گزارشهای یکدیگر به ویژه خبرگزاری فعال حرفهای هستند اما در نگارش خبر و گزارش آماتور و به جای درستنویسی درشتنویسی میکنند و به راحتی واقعیتها را وارونه جلوه میدهند! البته مواردی که اشاره شد در استانهای دیگر هم کم و بیش وجود دارد اما استان ما یک چیز دیگری است!
خبرنگاران هدیهبگیر!
این روزنامهنگار پیشکسوت خوزستانی خاطرنشان کرد: همین کلانشهر اهواز که نرخ تورم و گرانیاش نسبت به دیگر مراکز استانها بالاتر است و با تهران هم برابری میکند نه آب خوبی دارد و نه هوای مناسبی و نه مکانهای مناسب تفریحی و فرهنگی که بتوان با خیال راحت و در آرامش به در آن سر برد. به راستی چه کسی میتواند ادعا کند که ضریب احساس امنیتاش در شهر هفتاودو ملت بالا است!؟
او افزود: میگویند رسانهها در بالا بردن ضریب احساس امنیت نقش دارند اما مگر خبرنگار یا روزنامهنگار نباید احساس امنیت کند تا بتواند با خیال راحت نقش خود را بازی کند!؟ خبرنگاری که بیمه نیست و با اشارهای از کار در رسانهاش برکنار میشود، خبرنگاری که به اندازه هزینه رفت و آمدش هم حقوق و دستمزد نمیگیرد و منتظر است دستگاههای دولتی و خصوصی در نشستهای خود آنها را هدیه باران کنند چه گونه دلشان را در انجام وظیفه گرم کنند؛ آن هم به نحو احسن!؟
وقتی چند نقطه حرف نخست را میزند!
سردبیر روزنامه توسعه جنوب گفت: بنده آدم بدبینی نیستم و با عینک بدبینی به دنیا و آینده رسانههای استانی و جامعه خبری هم نگاه نمیکنم اما در 32 سالی که با رسانههای استانی و کشوری همکاری قلمی داشته و دارم به ضربالمثل “سال به سال دریغ از پارسال” رسیدهام.
بهرامی تصریح کرد: هر سال وضعیت رسانههای ما نسبت به سال پیش بدتر شده و بینظمی و هرج و مرج و بیخیالی و چند نقطه حرف نخست را میزند! برخی افرادی که وارد جرگه خبرنگاری شدهاند آینده این شغل و هنر را به خطر انداختهاند و تا اندازهای حرمت و جایگاه آن را تضعیف کردهاند. جا دارد مسوولان مربوط نسبت به پاکسازی سیاهی لشکرها از خبرنگاران راستین و صادق و تلاشگر، اقدام جدی کنند.
وی اضافه کرد: اگرچه بسیاری از خبرنگاران ما آموزشهای اولیه را برای نگارش خبر و گزارش دیدهاند؛ عد ای از آنان در نگارش خبر و گزارش نه تنها اصول لازم را رعایت نمیکنند که در درستنویسی هم کوشش نمیکنند و به راحتی راه ورود واژههای غیرفارسی را به خانه خبرها و گزارشهای خود باز میکنند! در این باره لازم است برای درستنویسی و رعایت اصول خبرنویسی در خبرنگاری سختگیری شود؛ هر چند تا علاقه و شور و شوق در وجود خبرنگار نباشد و تا از نظر مالی تامین نشود نمیتوان او را به این کار هنری تشویق کرد.
مدير خبرگزاري تسنيم در استان خوزستان هم اظهار كرد: بار اصلي خبر در استان خوزستان بر دوش خبرگزاريهاي استان است و خبرگزاریها نسبت به روزنامهها فعالتر هستند.
مجيد منادي ادامه داد: با مقايسه فضا و افراد رسانهاي استان خوزستان نسبت به افرادي كه در كشور در حال فعاليت هستند میتوان گفت خبرنگاران و اهل قلم در خوزستان در بسياري از ابعاد قويتر هستند و ميتوانند صاحب مطالب و عناوين ملي و كشوري باشند.
منادي ادامه داد: هماکنون تعداد زيادي روزنامه در استان وجود دارد كه اين تعداد بالا اين تصور را به وجود ميآورد كه حتما خيلي اوضاع ما خوب است اما این که چرا ما اين حالت را حس نميكنيم به خاطر اين است كه مقداري فضاي رسانهاي ما آسيب خورده است.
او با اشاره به اين آسيبها گفت: بيتوجهي بعضي مسوولان به معيشت و اقتصاد رسانه ممكن است بعضي رسانهها را دچار آسيبهايي كند و مشكلاتي را براي آنها ايجاد كند. همچنين عدم آموزش صحيح از ديگر آسيبهاي موجود در حوزه خبر است.
مدير خبرگزاري تسنيم در استان خوزستان خاطرنشان کرد: ما نهادي مثل اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي و ديگر دستگاههاي مربوطه را داريم كه اهتمام آنها براي آموزش و توانمندسازي خبرنگاران در استان را از جانب آنها نميبينيم و صرفا بعضي نهادهايي كه وظيفه خدمت به رسانه را دارند در غياب يک نهاد صنفي فقط به روز خبرنگار محدود ميشوند و اين اشكالی است که موجب ميشود توانمندي و ظرفيت موجود به عرصه ظهور و بروز نرسد.
ورود به عرصه خبر دارای چارچوب خاصی نيست
او توضیح داد: نكته ديگر كه اشاره به آن بسيار مهم است اين است كه ورود به عرصه خبر كه عرصهاي بسيار حرفهاي و دقيق است داراي چارچوب خاصي نيست. البته این مساله فقط مختص استان خوزستان نيست بلكه در كل كشور اين گونه است.
منادی اظهار کرد: براي ورود افراد به عرصه خبر بايد ترتيبي اتخاذ شود. برای مثال كسي كه ميخواهد وارد عرصه خبر شود بايد شرايط اوليه را داشته باشد و كسي كه در اين عرصه ماندگار است بايد بتواند آموزش ببيند تا بتواند در بخشهاي مختلف فعاليت و در این عرصه رشد كند.
او با بیان این که يكي ديگر از آسيبها عرصه خبر نوع تعامل ادارات دولتي با رسانهها است گفت: متأسفانه نبود شفافيت بعضي نهادها و ادارات و انتظار آنها مبني بر پوشش خبري مثبت و فرار آنها از اخبار منفي و انتقادي مشكل ايجاد كرده است. این در حالی است که ادارات و نهادها بايد رسانهها را به عنوان مشاوران خودشان برگزينند. البته نه مشاوراني كه حكم داشته باشند بلكه مشاوراني كه كار خودشان را انجام ميدهند و مشورت ميدهند.
مدیران ما سواد رسانهای ندارند
مدير خبرگزاري تسنيم در استان خوزستان ادامه داد: يكي از مشكلات مديران ما نداشتن سواد رسانهاي است. حتي مديراني هستند كه تفاوت خبرگزاری با روزنامه و تشخيص رسانه معتبر و غيرمعتبر را از یکدیگر نميدانند.
او تصریح کرد: ما به استاندار پيشنهاد داديم جلسهای از شوراي اداري را به سواد رسانهاي برای مدیران اختصاص دهد.
نظام استاد ـ شاگردی در فضای خبری ایجاد شود
منادی همچنین با بیان این که در زمينه ورود به خبر و ماندن در این عرصه نياز به چارچوب خاصي است خاطرنشان کرد: همان طور كه در سابق ما نظام استاد ـ شاگردی را داشتهايم در فضاي خبری نیز اين نظام ميتواند ايجاد شود چراكه كساني كه به صورت آكادميک فقط در دانشگاه دورههاي خبري را گذراندهاند خطشان خط خوبي نيست اما كساني كه به صورت ميداني و تجربهاي كار را در كنار فردی باتجربه آغاز كردهاند در مدت كوتاهي و به اندازه كسي كه چهار سال در دانشگاه تحت آموزش بوده پيشرفت كرده است. نظام استاد ـ شاگردی در زمينه خبر ميتواند خدمت خوب به فضاي رسانهاي ما باشد.
